نگاهی به داستان من و این کتاب
این کتاب را وقتی دوم دبیرستان بودم خریدم. قیمت کتاب ۱۰۰۰ تومان بود که البته آن سال‌ها ۱۰۰۰ تومان مبلغ خیلی زیادی بود.
من مدت زمان نسبتاً طولانی پولی که به عنوان کرایه تاکسی برای رفت و آمد بین مدرسه و خونه از خانواده می‌گرفتم را توی جیبم گذاشتم و در عوض، پیاده رفتم و آمدم تا بتوانم پول خرید این کتاب را جمع آوری کنم.
خواندن این کتاب یک تابستان کامل وقت مرا گرفت. با توجه به حوصلۀ یک پسر نوجوان دبیرستانی و با توجه به حال و هوای روزهای تابستانی که ماندن در خانه را برای آدم سخت می‌کند و همچنین با توجه به تنوع مطالبی که در کتاب مطرح شده است و از همه مهم‌تر قطر کتاب، یک تابستان طول کشید تا من این کتاب را بخوانم. البته اگر اشتباه نکنم قسمت‌های کمی از کتاب ناخوانده باقی ماند که در طی سال تحصیلی آن را تمام کردم.
خواندن کتاب خیلی کند پیش می‌رفت و بارها و بارها من سررشته امور را گم می‌کردم. طبیعتاً در سال‌هایی که دانش‌آموز دبیرستان بودم تصور من این بود که مشکل از عدم تمرکز من است. تمام تلاشم این بود که کتاب را با تمرکز بیشتری مطالعه کنم. اما چندین سال بعد وقتی در گیرودار همه‌گیری کرونا بودیم، یک بار دیگر به این کتاب بازگشتم تا از فرصت حاصل از قرنطینه سراسری استفاده کنم و این کتاب را دوباره بخوانم و خلاصه آن را بر روی سایت قرار دهم. وقتی ۱۰ صفحه یا ۱۵ صفحه اول کتاب را مطالعه کردم متوجه شدم که آن زمان مشکل از من نبوده است که نمی‌توانستم کتاب را با تمرکز لازم و با سرعت کافی پیش ببرم. به خاطر اینکه کتاب اساساً با نثری آشفته نوشته شده است و مرتب از موضوعی به موضوع دیگر می‌پرد. مطرح کردن هر موضوع هم در حد اشاره است.
خیلی از مباحثی که در این کتاب مطرح شده اساساً ربطی به موضوع یادگیری ریاضیات یا موفقیت در درس ریاضیات ندارد. بیشتر شبیه دیدگاه‌های فردی‌است که دوست دارد حرف دلش را بزند و به ناچار دچار پراکنده‌گویی شده است. صحبت‌هایی که از جنس حرف‌های فلسفی، سیاسی یا حتی اجتماعی است تا آموزش ریاضیات.
چندین و چند بار به این نکته اشاره کرده‌ام و باز هم با آن می‌پردازم: صرف اینکه چیزی بر روی کاغذ چاپ شود و به صورت کتاب به بازار عرضه شود به این معنا نیست که یک کالای مقدس و غیر قابل نقد تولید شده است. خواندن هر کتابی نمی‌تواند مفید باشد بلکه برعکس می‌تواند مضر هم باشد. این خود عمل کتاب خواندن نیست که ارزشمند است، یا حتی زیاد کتاب خواندن هم به خودی خود ارزشمند نیست، بلکه انتخاب کتاب درست و به شیوۀ درست، آن کتاب را خواندن، از ما فردی آگاه و اندیشمند خواهد ساخت.
با توجه به مسائل مختلف، در کشور ما نثر فارسی ضعیف شده است. کتاب‌های خیلی زیادی با نثری شلخته و متنی پر از پراکنده‌گویی به بازار نشر عرضه می‌شوند؛ بدون اینکه کسی به خود زحمت بدهد و نثر کتاب را سر و سامان بدهد. ویراستار در سیستم نشر ایران قدرت آنچنانی ندارد و نویسنده نمی‌پسندد که ویراستار ایرانی مانند ویراستار در کشورهای غربی، متن را با قدرت نقد کند و یا تغییرات زیادی در آن بدهد. خیلی از افرادی که دوست ندارند کتاب بخوانند یا خیلی از دانش‌آموزها و دانشجوهایی که در درک مطالب کتاب‌های درسی و آموزشی مشکل دارند، از همین مسئله ضربه می‌خورند. بارها و بارها شده است که من کتابی را برداشته‌ام و آن را خواندم ولی متاسفانه خیلی کند پیش می‌رفته‌ام. آن زمان دانش و تجربه کافی را نداشتم و نمی‌دانستم مشکل از کجاست. از طرفی این تفکر در ذهن من نوجوان و یا تازه جوان نهادینه شده بود که اساساً کتاب خواندن یک فعالیت مفید و مثمر ثمر است و به هر شکلی کتاب خواندن کار ارزشمندیست. اما امروزه با توجه به تجربه‌ای که کسب کرده‌ام می‌دانم که آن همه وقتی که روی خواندن آن کتاب‌ها گذاشتم به خاطر متن بد و نثر شلخته آن کتاب‌ها بوده است. اگر متن آن کتاب با نثری صیقل‌خورده و اصولی نوشته می‌شد، قطعاً کار مطالعه و یادگیری سریع‌تر پیش می‌رفت.
نیازی نیست صدها کتاب بخوانید تا موضوعی را یاد بگیرید. اگر فقط ۴ کتاب خوب با نثر منسجم و به‌سامان بخوانید، خیلی خیلی بیشتر در آن زمینه دانش و آگاهی کسب می‌کنید.
فهرست مطالب کتاب
بخش اول: نخستین سفارش‌ها
- خواستن و توانستن
- دفتر خاطره‌ها
- واژه‌نامه ریاضی
- ذهن علمی یعنی چه؟
- چرا باید بیندیشیم و هیچ سخنی را بدون دقت و پژوهش نپذیریم؟
- باز هم درباره واژه‌نامه ریاضی
- چرا باید شک کرد و در کجا و چگونه؟
- دانش و هنر
- هنر با دانش چه تفاوتی دارد؟
- روش یادگیری در کلاس درس
- کار در منزل
- نمونه کار در منزل و حل تمرین‌ها
- برخورد فعال و برخورد غیر فعال با مسئله
- ریاضیات و دانش‌های دیگر
بخش دوم: مسئله‌های ریاضی را چگونه حل کنیم؟
- معادله و شکل، مدل‌های آزمایشی‌اند؛ مواظب باشید شما را فریب ندهند
- اشتباه‌هایی که روی شکل پدید می‌آید
- بررسی معادله ax = x
- نمونه‌های دیگر
- مثلث متساوی الاضلاع
- ۲۴۱ = ۲۴۲؟
- اشتباه در محاسبه مساحت یک سطح خمیده
- استوانه شوارتز
- آیا مساحت سطح کره به شعاع r برابر است با π۲r۲
- نقش شکل در مسئله‌های هندسی فضایی
بخش سوم: راهنمایی‌هایی برای حل مسئله‌ها
- کار مداوم و با پی‌گیری
- کار گروهی
- یک مسئله و چند راه حل
- تجزیه و تحلیل مسئله برای جستجوی راه حل
- نتیجه‌هایی که می‌توان از موقعیت هندسی یک شکل گرفت
- با بررسی یک مسئله می‌توان مسئله‌های دیگری را نتیجه گرفت
بخش چهارم: روش‌هایی برای حل مسئله‌ها
- استفاده از عبارت‌های متقارن
- ورود به مطلب
- شباهت مسئله با مسئله‌هایی ساده‌تر
- روش برهان خلف
- روش ضریب‌های نامعین
- روش استقراء ریاضی